MARYAJ MALIS TWOUKOUKOU 
Vwala se Malis ki gen yon sel foli pou li marye 
ak yon bel prenses. Men tout moun t ap pase I 
nan rizib. Yo te konn di I: "Monche, ou two raz, ou 
two led pou ou marye ak prenses la." Li te reponn: 
"Enben, m ap fe nou tout sezi. N a we sa!" 
Malis reflechi pou I jwenn yon solisyon. Li 
telman damou pou manmzel, li santi I ap fou si I 
pa marye ak li. Alafen li 
deside al kot wa a pou I 
mande I pou ti dam Ian. Wa 
a gade Malis delatetopye. 
Li souri, epi li di I: "M pa 
gen pwoblem pou m marye 
ou ak pitit fi m Ian. Men 
anvan, ou ap rann mwen 
yon sevis. Gen yon kalite 
bel te wouj ki genyen kay 
djab nan Twoukoukou. 
Pote set sak ladan ban mwen, epi prenses la ak 
tout wayom Ian ap pou ou." 
Jan nou konnen, pa gen yon moun ki al kay 
djab Twoukoukou ki janm retounen. Men pa gen 
pwoblem, Malis monte chwal li, epi li pati. Le I 
rive kay djab yo, soley la t ap desann deye mon 
2 
Ian. Li mande domi. Gran djab la fe Malis antreal 
manje ak fanmi an. Jou sa a se pa t ti kontantman 
ki te gen kay djab la. Gen lontan yo pa t jwenn 
yon vyann fre kon sa. Yo chak gentan ap reflechi 
sou ki moso y ap pran. 
Ve pita, manman gran djab pran Malis pou al 
montre I ki kote I ap domi. Se sou yon gwo tonton 
kabann yo mete I domi nan mitan dis pitit gran 
djab la. Kon granmoun Ian sispek Malis domi, li 
vini ak yon mouchwa wouj, li vlope I nan kou I. 
Malis tann li ale, li chanje plas ak pi gran jennjan 
djab la, epi li mete foula a nan kou I. 
Kon minwi sonnen, Malis tande yon pil bri 
etranj. Gran djab la ak madanm li rantre nan 
chanm Ian ak yon lanp. Yo gade, 
epi yo we moun ak mouchwa 
wouj la. Yo peze kou moun ak 
foula a jous li toufe, epi yo ale. 
Nan denmen maten, Malis leve. L 
al di yo: "Mezanmi, mesi anpil. M 
gen lontan m pa gen yon bon nwit 
kon sa." Granmoun Ian ap pile 
kafe, li vloup li kanpe. Li tanmen tranble. Kanta 
gran djab la, li kouri al nan chanm timoun yo. Se 
le sa a li we se pwop pitit pa yo yo te toufe. Yo 
semante y ap regie ak Malis kanmenm. 
3 
Tout moun pran lapenn, men nou konnen djab 
yo pa konn tere mo. Yo fe yon gwo bouyon ak li, 
epi yo kite yon zo pou yo fe poud. 
Poud zo yon djab se pi gwo \y 
pwazon ki genyen. Gran djab la al nan jaden, li 
simen poud sou yon melon. Li retounen lakay, epi 
li mande Malis pou al chache melon an pou li. 
Malis pa pran nan pyej la. Yon ti kade, li tounen 
san anyen. Djab la di I: "Enben monkonpe, ou pa 
jwenn melon an?" Malis di: "Wi, men li pa vie vini. 
M rele I twa fwa, li pa souke ko I menm. Lakay pa 
m, le ou rele yon melon, sou twazyem kout rel la, 
li toujou vini. Men melon sa a malelve. Li pa 
renmen fbm tet mwen. Mwen kite I an repo." 
Gran djab la sezi. Li poko janm kontre yon 
nonm sot kon sa. Pandan I ap chache lot jan pou 
I pran Malis, li tande yon rel nan jaden an. Se youn 
nan ti djab yo ki te touche melon an e k ap tode 
anba yon kolik. Li mouri soulechan. 
Wouy! Djab la gen pwoblem. Fwa sa a, li mete 
yon rejim fig mi pwazonnen nan mitan wout la, 
epi li voye Malis chache yon 
wou li te bliye nan jaden an. Le 
Malis paret ak wou a, djab la 
sezi. Li mande I: "Enben, ou 
jwenn wou a?" Malis reponn: 
4 
"M te pran direksyon jaden an, men mwen we yon 
bel rejim fig mi ki bare wout la. M di I ban m pase, 
li pa vie. Mwen pa moun peyi isit, mwen pa t vie 
nan kont ave I. Konsa, m rele youn nan timoun ou 
yo. Li pote wou a pou mwen. Mwen vin pote I ba 
ou. Yo menm, yo rete ap manje pat fig la." 
Granmoun yo kouri al nan jaden. Yo rive sove 
de nan timoun yo. Lot yo te gentan tou vyolet. Yo 
pa t ka fe anyen pou yo. Yo mouri senk minit apre. 
Man man djab la di pitit li: "Mande vwayaje a sa I 
bezwen pou ou fe I ale. Nou p ap jwenn bout li. Si 
se pa sa, n ap pedi tout timoun yo." Malis gade 
yo tankou yon ti inosan: "O wi, m prale. Men 
anvan, m ta renmen plen set sak ak te wouj ou a." 
Yo fe yon ti konbit, you tout mete men pou plen 
sak yo byen vit. Yo tou fe I kado yon bourik pou 
pote sak yo, telman yo te bezwen I ale. 
Malis rive lavil la ak set sak 
te wouj yo. Tout moun kanpe sou 
de ran pou gade I tankou si se te 
yon zonbi. Le wa a we I ap rantre 
nan pale a ak bourik la devan I, li 
sezi. Wa a mouri toufe, telman li 
te fe move san. Konsa, Malis 
marye ak bel prenses la, e tout 
waydm Ian te pou li. 
Mari Dyevela Seza 
5 
BOUKI AK TI BEF 
Yon maten, Bouki chita 
anbayon pyebwa. Lap pran 
van. Ti bef vin ap pase. Li t 
ap mache vit, paske ii te we 
Bouki. Li te pe pou Bouki 
pa t we I. Men, Bouki reie I 
byen fo: "E ti bef, ou soti 
bone. E sitou, ou byen 
maledve. Kouman ou fe pa menm vin di tonton 
ou bonjou? Kote ou prale konsa?" 
Ti bef rete, men li te telman 
pe, li pa pwoche kote Bouki. Li 
bay nouvel tout moun lakay li. 
Li di manman I voye I al fe 
konmisyon. Bouki fe yon ti ri 
anba lev. Li ajoute: "Piske neve 
m pa vin we m, mwen pral we neve m. Men, pou 
m al we I, fok li di m kote li rete." 
Ti bef pa sot. Li di I konsa: "Tonton Bouki, nou 
rete nan sous la, pre gwo mapou a, men mwen 
menm, lannwit, mwen domi enpe pi Iwen, sou bo 
ravin Ian, anba pye kayimit la." Bouki reponn: 
"Mesi. Yon jou pandan m ap flannen, m ap pase 
we ou." 
6 
Ti bef repati avek yon pa deside. Bouki kontan. 
Li konnen li pral jwenn yon bon vyann pou I pare 
festen. Men Bouki pa t konn ti bef two byen. Li 
pral lage tet li nan pyej ti bef pare pou li a. 
Yon jou swa, Bouki di madanm li: "Limen yon 
gwo boukan dife. Yon lot ti moman, m ap retounen 
avek yon ti bef byen gra, byen anfom." Bouki kouri 
pou li kapab rive vit. Le I rive pre pye kayimit la, 
san I tresayi. Li tande yon bagay k ap wonfle. Li 
avanse tou dousman sou pwent pye I, pou I al vole 
ti bef pou I al manje I. Pandan li bese pou pran ti 
bef, li santi de pwent pye byen pwenti ki tonbe 
sou figi I. Yon sel kou te mete I an san. Se pa ti 
bef ki te reveye, se te tig la ki te reveye. 
Bouki koupe chemen 
antrave jis li rive lakay li. Le 
I rive, madanm li bay Bouki 
yon bon te tibonm. Li lave 
blese yo avek ji sitwon. Li 
mete fey kayimit e bwamajo 
sou yo. Le I fini, li bande yo avek ekbs sapoti 
mawon, epi Bouki te andomi. 
Pandan pipirit t ap chante nan denmen maten, 
ti bef ki konnen nan ki bon pyej li pran Bouki, vin 
pase devan pot kay Bouki. Le I we tet Bouki tou 
vlope, li paret kou we li te pret pou I kriye. Li di: 
7 
"Bonjou, tonton." Bouki reponn byen move: 
"Bonjou, mesye." Konsa ti bef di: "O tonton, se 
pa janti ditou. Ou rele m mesye, mwen menm ki 
konsidere m kouwe pitit ou." Bouki pa di yon mo. 
Ti bef di: "Enben tonton, m ale, wi, paske m we ou 
sanble ou fatige." 
Le ti bef te byen Iwen, Bouki rele madanm li. Li 
di I tou piti: "Ou we ti bef la. Lajounen li sanble 
yon ti bef byennelve, men, lannwit al touche I 
selman. Se lougawou li ye, lannwit li vin tig!" 
Joslen Jozef, Potoprens 
TOUT KALITE KAFE 
Gen de moun andeyo ki vini lavil. Yo chita nan 
yon ti restoran. Gason an mande yo: "Eske nou 
ta pito kafe ayisyen oubyen kafe ameriken?" Yo 
sezi. "Mezanmi, yo gen tout kalite kafe isit la!" 
Youn di: "Pote yon kafe ayisyen ban mwen, 
sou pie." Lot la di: "M ta vie seye lot bagay. Pote 
yon kafe ameriken ban mwen, souple." Gason an 
reponn: "Touswit!" 
Apre yon ti moman, gason an rive ak de tas. 
Pou youn li bay yon gwo tas, pou lot li bay yon ti 
tas. Epi, ak gran seremoni, li vide kafe a nan 
toulede tas yo - soti nan yon sel kafetye. 
ft Chita Pa Bay 
CHASE A AK OUNGAN AN 
Vwala te gen yon msye, se lachas ki te metye 
li. Msye te pov anpil. Li te gen yon sel pitit fi 
madanm li te mouri kite tou piti. 
Se twouve vin gen yon sechres nan zon Ian. 
Mize, grangou mete pye. Tout zwazo fin ale. Yon 
jou msye al lachas. Li pase tout jounen an, men li 
pa jwenn anyen. 
Devenn pou li, le 
pou I retounen 
lakay, yon gwo lapli 
tanmentonbe. Nan 
chache yon twou 
pou I pare, je I vin 
tonbe sou yon ti 
limye byen Iwen. Li 
swiv li jous li rive 
anba yon touf bwa. 
Li sezi we yon be 
kay. 
Pot la te louvri. Li we yon men ki fe I siy po 
I antre. Malgre se men an 
selman msye te we, li pa poze 
okenn keksyon pou konnen 
kote res ko a ye. Konsa li antre 
9 
vre. Piske li te mouye, men an ba I lot rad chech 
pou I mete sou li. Men an mete manje sou tab pou 
li, epi li montre I yon bel chanm. Msye manje vant 
deboutonnen, epi I al kouche. 
Denmen maten, le msye reveye, yon bol soup 
byen cho t ap tann li. Li manje manje I. Lelfini, li 
pran rad pa I yo mete sou li. Li di mesi, epi li pran 
wout lakay li. Kon chase a pral soti, li tande yon 
vwa ki rele I. Li kase tet tounen. Se ato li tande 
yon vwa ki di I: "Se oungan m ye, epi m ap ba ou 
yon sekre. Se lavi ou, se lanmo ou tou. Fe 
atansyon, jou ou di yon moun sa, ou fini. Ou tande 
byen?" 
Vwa a patko fin pale, yon lonbray pwoche kot 
msye a, li soufle twa fwa nan tiyo zorey li, epi li 
disparet. Msye pa t konprann anyen, men li di 
mesi kanmenm, epi I ale. 
Pandan msye ap kite barye oungan an, li tande 
yon manman chovsourit k ap di: "Ey, timoun! Vin 
we oungan an te bay pouvwa pou konprann langaj 
zannimo yo." Chase a di: "O! o! 
se sekre sa oungan an ban mwen 
an. Sa m bezwen konnen nan 
pawol zannimo yo!..." 
Apre yon bon mache, msye a 
bouke. Li chita sou yon woch pou 
10 
fe yon ti poze. Yon manman chwal vin ap pase ak 
pitit li. Li di: "Gade kouman yon neg sot! Li chita 
sou yon ja lajan, epi li pa fe anyen." Ti chwal la 
reponn: "Enben, manman, li dwe pa konn sa." 
Le msye tande sa, li prese woule woch la. Li 
jwenn yon gwo kannari plen lajan. Li tann li fe 
nwa, epi li bwote tout mete lakay li. Se konsa 
chase a vin granneg. Li vin alez kou Blez, li bati 
yon bel kay. Tout moun t ap poze keksyon pou 
konn kote riches sa a soti. Li pa janm ka di anyen. 
Menm pitit fi I la, li pa t ka avwe sa. Sa te fe I mal, 
paske li renmen pitit la anpil. Men oungan an te 
pale I kle. Jou I devwale sekre a, I ap mouri. Sa fe 
li blije femen bouch li. 
Yon jou msye te nan depo a ansanm ak pitit la. 
Li tande de rat k ap pale. Chase a koute yo, epi li 
kase yon gwo kout ri. 
Tidam Ian siprann, li v « 
mande papa I sa k 
pase. Podjab, malere 
a pa t ka reponn anyen. Chak fwa, se konsa. Tifi a 
vin ap mande si papa I pa t pedi yon fey. Men 
alafen, li vin konprann, papa I pa pedi pyes fey, se 
yon sekre li genyen. Manmzel semante fb I 
dekouvri sekre sa a. Li lage de gidon nan kb papa 
I. Pandan plizye fwa, msye manke avwe I. Men 
kon I sonje sa oungan an te di I, ke I kase. 
11 
Nan denmen, msye leve, li pran kek zepi mayi, 
li soti nan lakou a. Tout bet volay yo kouri nan 
pye I vin manje. Chase a te koute de kok ki t ap 
pale. Gen youn ki di: "Gade met nou! Li telman 
sot, li pret pou kite tifi I la touye I. Poukisa li pa ba 
li yon bel kal? Li ta we! An verite, li t ap korije 
pou tout lavi. Li t ap sispann poze 
keksyon." 
Chase a souke tet li, li di: "Se vre, 
wi!" Tifi a ki te gentan kanpe bo kote 
I la, e ki pa konprann anyen nan sa 
bet yo t ap di a, di li: "Papa, se jodi a 
ou ap ban m sekre a, w i ! " 
Bridsoukou, papa a deside swiv 
konsey kok la. Li di I: "Al tann mwen nan chanm 
ou, m ap vini." 
Manmzel kontan, li di nan ke I: "M te deja 
konnen papa m pa t ap kache m anyen!" Yon ti 
kade, papa a debake sou li. Baf! baf! "Men sekre 
a! Men li!" Baf! baf! Se rele manmzel ap rele, 
men depi jou sa a, li korije. 
Se nan zon Ian mwen t ap pase, yo rakonte m 
koze a. Mwen di: "Se bon pou li! Timoun fet pou 
poze keksyon, men two fouyapot pa bon." 
12 
YON PE SOULYE POU KONPE TIG 
Yon jou konpe Kabrit te grangou. Konsa li limen 
yon boukan dife pou boukannen kek patat. Le 
flanm Ian komanse 
monte, se konsa konpe 
Kabrit remake yon 
lonbray nan zon Ian. Li 
mande: "Kiles sa? Sa ou 
vin chache bo isit la?" 
Yon gwo vwa reponn: 
"Se mwen, marechal 
Chen. M vin manje patat. 
Debouye ou pou yo kwit 
vit, paske m grangou. Si ou ta fache pou sa, m ap 
manje ou tou." 
Kabrit se neg ki pridan. Le li fin we de ranje 
kwok dan mouche Chen, li reponn: "O non, konpe 
Chen, m pa ta ka fache ak ou pou de ti patat. 
Okontre menm, fe yon ti chita non, m ap debouye 
m pou yo kwit byen vit." 
- ' / ' ^ ^ x ^m- - Pandan sa, 
%'J f^f^^% B o u k i * a P P a s e 
w ~ nan zon Ian. Sant 
patat yo rale I 
mennen vin jous 
13 
kot mesye yo. "Ouch! Ala santi bon! Sa n ap fe 
la, mesye?" Chen kouri reponn: "Se konpe Kabrit 
k ap pare kek patat boukannen pou mwen la a." 
Bouki souke tet li, li di: "Se byen. Mwen pral manje 
patat yo pou komanse, apre sa m a regie ni ak ou 
menm, konpe Chen, ni ak konpe Kabrit." 
Bouki chita, I ap tann patat yo kwit. Se konsa 
konpe Tig vin ap pase. Li we boukan an, epi I antre 
we sa k genyen. Li gwonde: "Kisa k genyen la a? 
Kisa n ap kwit konsa?" Konpe Kabrit reponn: "Se 
kek patat m ap boukannen la a. Konpe Chen vin 
paret pou pran yo nan men m. Apre sa, se Bouki 
ki pwente. Se tann I ap tann mwen fin boukannen 
yo la pou I ka manje ni patat, ni konpe Chen ak 
mwen." 
Konpe Tig griyen tout 
dan I: "Enben, si se konsa, 
depeche ou fini ak patat yo 
pou Bouki manje, paske se 
deye I mwen vin la. Si se 
volonte I, nou pa ka refize I 
denye satisfaksyon sa a." 
Kabrit leve pou al vire patat 
yo. Zago I fe kow kow sou woch yo. Konpe Tig 
mande I: "Ki kote ou jwenn pe soulye sa yo? Ala 
bel yo bel! Di m vit, non!" Kabrit reponn: "Se 
14 
mwen menm ki fe yo, wi. Si sa ta fe ou plezi, m ta 
ka fe yon pe pou ou. Malerezman, materyo yo pa 
fasil." Tig mande: "Kisa ou bezwen pou fe I? Yo 
envite m nan yon bal kay Monwa. M ta renmen 
gen soulye tankou sa yo pou m ka fe kow kow le 
m ap mache." Kabrit reponn: "M ap bezwen kwi 
janm dwat konpe Bouki, ak de venn pye konpe 
Chen pou fe laset yo." 
Konpe Kabrit poko menm fin site non Bouki, 
msye vole tonbe lot bo barye a. Chen pwof ite sove 
tou. Konpe Tig, ki pa soti pou pedi bel pe soulye 
I la, plonje deye mesye yo. Pandan sa, Kabrit chaje 
tout patat yo, li mete yo nan djakout li, epi I al fe 
wout li. 
Apre yon moman, konpe Tig tounen: "Konpe 
Kabrit, kote ou? M poko jwenn venn pye konpe 
Chen yo. Tanpri, kenbe kwi janm Bouki a pou 
mwen toujou." Konpe Kabrit te gentan rive nan 
mitan lanme. Li ri: "Kwa! kwa! kwa! Depi kile ou 
te konnen m te kodonye? Eske se tout bon ou te 
kwe nan istwa sa a vre? Jan m panse ou te gen 
lespri! Enben, ou konn sa k rive, ou met tann 
mwen. M pral rele konpe Lyon pou I vin pran mezi 
pye ou. Se li ki konn fe soulye." 
Mezanmi, konpe Tig tonbe kriye telman li sezi. 
Depi konpe Lyon te fin manje manman konpe Tig, 
15 
mesye yo pa janm zanmi. Konpe Kabrit konn sa 
byen. Kounye a konpe Tig pedi ni sak ni krab. Li 
rele byen to: "Kabrit, ou met ale, ou ap peye m sa, 
tande! Te met se nan ven oubyen trant an." 
Se depi le sa a, ni Chen, ni Tig, ak tout fanmi yo 
vin lenmi ak Kabrit. 
Mari Dyevela Seza 
DE VOLE AP PALE 
Premye Vole: Monche, kouman ou te fe sove ko 
ou le lapolis t ap kouri deye ou 
la? 
Dezyem Vole: Enben, tokay mwen, pa t gen 
pwoblem menm. Mwen kouri 
rantre nan lakomin. M chita sou 
yon chez. M leve de pye mwen 
mete sou yon biwo, epi m ap li 
jounal la. Konsa lapolis pran m 
pou yon fonksyone Leta. 
KU BOOKSTORES $2.00 
0-8400-5117-4 — _ _ 
lllllllllllllllllllllllllllll llllllllllllllll T 0 U T M 0 U N K 0 N N L L MWbiUW UH|I DUT MOUN KONN EKRI. 
FREEMAN, BRYANT — ^ 
ANN BAY LODYANS VOL.9 
GCON 02/23/01